Onderwijs aan Oekraïense leerlingen (vo)

31-03-2022 10:38

Ook in ons land komen steeds meer vluchtelingen uit Oekraïne aan, waaronder ook veel kinderen en jongeren in de vo-leeftijd. Zij hebben – net als alle nieuwe leerlingen in Nederland – recht op onderwijs, ongeacht de verblijfsstatus. Een aantal van hen gaat inmiddels ook al naar school. Dit vraagt veel van het onderwijs. In dit bericht bieden wij een overzicht van wat dit betekent voor het vo, het kabinetsbeleid en beschikbare ondersteuning voor scholen.

Ga hier naar de website van LOWAN-vo

21 april: Inspiratiebijeenkomst organiseren van onderwijs aan Oekraïense leerlingen

Leerlingen zoveel als mogelijk naar ISK

Op 17 maart jl. stuurde het ministerie van V&J een brief naar de Kamer over de aanpak van de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne, waarin ook aandacht is voor het onderwijs. De lijn hierbij is dat Oekraïense leerlingen in de vo-leeftijd zoveel als mogelijk naar een Internationale Schakelklas (ISK) gaan. Zij hebben de benodigde kennis en expertise in huis. ISK’s worden gevraagd hun capaciteit zo veel mogelijk op te schalen. Dit vraagt veel van de betrokkenen. Het advies is om dit zoveel mogelijk in regionaal overleg op te pakken.

Extra tijdelijke onderwijsvoorzieningen 

Mocht de toename van Oekraïense leerlingen zodanig zijn of worden dat het binnen de reguliere ISK’s – ook in de opgeschaalde varianten – niet meer past, dan zet het ministerie van OCW in op het opzetten van extra, tijdelijke onderwijsvoorzieningen in regio’s waar dit noodzakelijk is. Deze vorm van onderwijs is nieuw en het doel is dat het aanbod dat in die voorzieningen gerealiseerd wordt nauw aansluit bij hetgeen wat deze kinderen nodig hebben en tegelijkertijd praktisch realiseerbaar is. Het uitgangspunt is een combinatie van onderwijs gericht op verwerving van de Nederlandse taal, met vakonderwijs (mogelijk in het Oekraïens en het Engels) en inzet op het sociaal-emotionele welbevinden van gevluchte kinderen. Het is expliciet de bedoeling dat leerlingen hier tijdelijk onderwijs krijgen en naar het reguliere ISK-onderwijs gaan zodra dat mogelijk is.

Het opzetten van deze extra, tijdelijke onderwijsvoorzieningen zal ook veel vragen van sommige schoolbesturen, uiteraard in afstemming met verschillende partijen waaronder gemeenten en samenwerkingsverbanden.
LOWAN ontwikkelde een stappenplan ‘Opzetten tijdelijke extra onderwijsvoorzieningen’.

Inzet van docenten

OCW heeft ook de inzet van docenten uit de Oekraïense gemeenschap zelf verkend. De Q&A’s van de Rijksoverheid hierover zijn aangevuld. In het vo mag een schoolbestuur een leraar uit Oekraïne aanstellen als deze een door DUO erkend diploma heeft en er geen beroepsverbod is. Ook mag een leraar zonder bevoegdheid tijdelijk worden benoemd. Er is in alle gevallen wel een Verklaring omtrent gedrag (VOG) nodig en het schoolbestuur moet van oordeel zijn dat de leraar voldoende kan communiceren met de leerlingen.

Oekraïense leraren hebben vanaf 1 april geen werkvergunning meer nodig om in Nederland te werken. Schoolbesturen hoeven dan alleen een melding bij het UWV te doen (het aanvragen van WTV of GVVA is dan niet nodig).

Oekraïense leraren kunnen bij DUO een aanvraag doen voor erkenning van hun diploma en onderwijsbevoegdheid. Nuffic helpt DUO bij het waarderen van de diploma’s. De leraar kan zelf een aanvraag hiervoor indienen via Engelstalige formulieren. De ervaring leert dat Oekraïense diploma’s meestal worden erkend. Omdat het onderwijs in Oekraïne anders georganiseerd is dan in Nederland, zal DUO soms een wat gerichtere leeftijdscategorie/bevoegdheid afgeven dan in Nederland gebruikelijk is.

DUO kan informatie delen over de procedure voor erkenning van de onderwijsbevoegdheid, maar ook over bijvoorbeeld het (tijdelijk) onbevoegd aanstellen van leraren. Indien nodig, helpt DUO de aanvrager stap voor stap door het proces heen. Leraren kunnen zelf een aanvraag bij DUO indienen, maar een bevoegd gezag mag en kan dit ook doen. Het bevoegd gezag treedt dan als zaakwaarnemer op. Dit kan op het aanvraagformulier van DUO worden aangevinkt (1.5 en 1.6, machtiging contactpersoon of instantie).

Voor het voortgezet onderwijs mag het schoolbestuur een leraar ook tijdelijk onbevoegd aanstellen. Idealiter heeft de leraar al erkenning van zijn/haar bevoegdheid bij DUO aangevraagd, dit zal het proces naar een bevoegdheid versnellen. Als de leraar dit nog niet heeft gedaan, kan het bevoegd gezag hierop aansturen. Vervolgens beoordeelt DUO of iemand op basis van zijn diploma bevoegd is als leraar en erkenning kan krijgen. De tijd die gemiddeld voor deze procedure staat is 8 weken, vanaf het moment dat de aanvraag compleet is.

Tot slot heeft iedere werknemer in het onderwijs een VOG nodig (ook de onderwijsassistent, instructeur of leraar-ondersteuner). Leraren uit Oekraïne dienen dus een VOG aan te vragen. Zie voor meer informatie de Inspectiewebsite. Als hij of zij al is ingeschreven in de Basisregistratie Personen (BRP), kan de gemeente helpen bij deze aanvraag. Als hij of zij nog niet ingeschreven staat, kan de aanvraag via Justis worden gedaan door de vluchteling zelf. Dit formulier is echter alleen beschikbaar in het Nederlands en er is dus extra ondersteuning bij nodig.

Als gastdocent kun je zonder bevoegdheid toch voor de klas staan in het vo. Dat mag voor gemiddeld maximaal 6 klokuren per week op jaarbasis (maar kan dus meer uren per week gedurende een kortere periode). Een gastdocent valt altijd onder de verantwoordelijkheid van een bevoegde leraar (maar de bevoegde leraar hoeft niet altijd in het lokaal te zijn). Schoolbesturen kunnen een gastdocent om een VOG vragen. Hoe de inzet van de gastdocent er in de praktijk uitziet, wordt samen met het schoolbestuur bepaald. Zie ook de website van het Onderwijsloket: hoe word ik gastdocent?

Veel docenten zullen de komende tijd les gaan geven aan Oekraïense leerlingen. Zij hebben waarschijnlijk niet allemaal ervaring met het lesgeven van NT2 (Nederlands als tweede taal). LOWAN heeft hiervoor een speciale versie voor de huidige situatie ontwikkeld van hun reeds bestaande Startpakket Lessenserie voor docenten: het NT2 startpakket voor tijdelijke onderwijsvoorziening.

Bekostiging  

Scholen die onderwijs verzorgen voor Oekraïense leerlingen, kunnen maandelijks doorgeven om hoeveel leerlingen het op dat moment gaat. De bekostiging wordt dan hierop aangepast. Dit heeft het ministerie van OCW op 4 april bekendgemaakt. Reden hiervoor is dat het aantal Oekraïense leerlingen op een school snel verandert; de reguliere regeling waarbij de nieuwkomersbekostiging vier keer per jaar (op basis van vier peildata) wordt uitgekeerd aan scholen, voldoet in deze situatie niet. Met de nieuwe afspraken is de bekostiging voor scholen beter op maat.

Daarnaast wordt gekeken of de bewijslast voor de datum binnenkomst in Nederland kan worden aangepast. Omdat niet alle vluchtelingen zich registreren in BRP kan niet voor alle Oekraïense leerlingen deze datum gebruikt worden. Gezocht wordt naar een alternatief.

Als scholen in de knel komen met de bekostiging dan kunnen ze contact opnemen met asielonderwijs@minocw.nl. Daar wordt dan bekeken of er onder nadere voorwaarden maatwerkbekostiging mogelijk is. OCW werkt dit nu nader uit.

Inspectie

Bij de beoordeling van scholen en opleidingen zal de Onderwijsinspectie rekening houden met de bijzondere omstandigheden, zo staat op de website van de inspectie.

Ondersteuning

LOWAN - de organisatie voor ondersteuning op het vlak van onderwijs aan nieuwkomers - heeft op haar website een overzichtspagina gemaakt over het organiseren van onderwijs aan leerlingen uit Oekraïne. Op deze pagina wordt het laatste nieuws gebundeld en zullen voorbeelden uit de praktijk gedeeld worden. Bij vragen kunnen scholen ook terecht bij de helpdesk van LOWAN: helpdeskvo@lowan.nl. De VO-raad heeft veel contact met LOWAN over de situatie.  

Lesmateriaal

Inmiddels is er ook steeds meer lesmateriaal beschikbaar. Hiervoor heeft LOWAN ook een aparte pagina ingericht. Op deze pagina wordt onder andere gelinkt naar een pagina van de Oekraïense overheid waarop zij een schema van lessen beschikbaar stellen en naar verschillende gratis publicaties van uitgeverijen die behulpzaam zijn in het onderwijs aan Oekraïense leerlingen.

Overige handige links en ondersteuningsaanbod: 

De Rijksoverheid heeft een informatiepagina ingericht, met daarop een aantal veelgestelde vragen over het onderwijs.
Het NJi deelt kennis over dagbesteding, ondersteuning, onderwijs en een veilige omgeving om in op te groeien voor vluchtelingenkinderen en -jongeren.
Augeo Foundation biedt een gratis online cursus aan voor onderwijsprofessionals over steun aan vluchtelingenkinderen.
Nuffic heeft een brochure ontwikkeld over het onderwijssysteem in Oekraine. Op pagina  8 en 9 leest u over het voortgezet onderwijs in Oekraïne.

Bron: LOWAN-vo / VO-raad